Żelazo - wieś położona w gminie Smołdzino wymieniona po raz pierwszy w 1281 roku. Od czasów nadania przez księcia Bogusława X, aż do końca II wojny światowej wieś pozostawała w rękach jednego rodu -Bandemerów. Jedną z bardziej znanych mieszkanek pałacu w Żelazie była Cordula von Bandemer, która pozostawiła po sobie wiele cennych obrazów, między innymi wykorzystany na mapie wizerunek Słowinki w stroju żałobnym. Ostatnimi właścicielami dóbr w Żelazie byli Alferd i jego syn Rudolf von Bandemerowie. Wieś przed wojną liczyła 35 gospodarstw, funkcjonowała tu duża cegielnia oraz szkoła.
Pałac w Żelazie zbudowany został w II połowie XVIII wieku, rozbudowany w XIX wieku. Starą i nowszą część pałacu łączy czworokątna wstawka ze ściętymi rogami. Fronton fasady ozdobiony został płaskorzeźbami przedstawiającymi popiersie kobiety i mężczyzny. Budynek wybudowany z cegły na kamiennym fundamencie pokryty został dachem naczółkowym. Ganek i weranda o konstrukcji żeliwnej wzniesione zostały około 1876 roku. Do dziś na kamieniu narożnym werandy widnieje napis: Rudolph i Cordula von Bandemer, 1876. Pałac posadowiony na kamiennym fundamencie wymurowany został z cegły, pokryty dachem naczółkowym /w starszej części łupkiem kamiennym, w nowszej dachówką cementową/. Na fasadzie starszej części pałacu nad wejściem znajdowała się tarcza herbowa Bandemerów, wewnątrz zachowała się częściowo oryginalna stolarka, parkiety i stiuki. Pałac otaczał założony w I połowie XIX wieku park dworski z rzadkimi okazami drzew, takimi jak: klonolistne platany i tulipanowce amerykańskie.
